Samenvattend financieel beeld

Voor u ligt de programmarekening 2021 van de gemeente Oss. Deze programmarekening bestaat uit het jaarverslag en de jaarrekening. Hiermee leggen wij, het college van B&W, verantwoording af over het gevoerde beleid van de gemeente in 2021.
Deze verslaglegging over de gemeentelijke prestaties en bestedingen in het jaar 2021 zijn uitwerkingen van de beleidsvoornemens uit de programmabegroting.
In de aanbiedingsbrief hiervoor is al ingegaan op het inhoudelijke verhaal. In dit hoofdstuk ligt de nadruk op bijzonderheden in financieel opzicht.

De jaarrekening 2021 sluit met een positief saldo van € 20,1 miljoen. Dit bedrag geeft een vertekend beeld. In dit bedrag zitten namelijk een groot aantal posten, die doorschuiven naar het jaar 2022. We hebben bijvoorbeeld voor COVID-19 compensatie maar ook via de decembercirculaire inkomsten gekregen vanuit het Rijk die we in 2022 nog moeten en willen besteden. Dit om ervoor te zorgen dat we de gelden besteden aan de doelen waarvoor ze bestemd zijn. Wanneer we deze posten uit dit saldo halen komen we tot een "geschoond" resultaat van € 10 miljoen.

In de volgende tabel zijn de rekeningcijfers vergeleken met de bijgestelde begroting (na verwerking van de 3O-ontwikkelingen in de financiële tussenrapportage 2021 en de programmabegroting 2022-2025).

In het hoofdstuk Bestemming rekeningresultaat wordt voorgesteld het saldo van € 20,1 miljoen als volgt in te zetten:

• Een bedrag van € 12,4 miljoen over te hevelen naar 2022 en te bestemmen voor de uitvoering/afronding van diverse projecten, COVID-19 compensatie en beleidsintensiveringen.
• Het resterende bedrag van € 7,7 miljoen te storten in de algemene reserve.

Het positieve saldo van de jaarrekening kent een aantal oorzaken. In de volgende tabellen zijn de belangrijkste voor- en nadelen opgenomen. Deze voor- en nadelen verklaren per saldo een bedrag van € 18,8 miljoen.

Belangrijke voordelen

 
Belangrijke nadelen

Belangrijke mutaties in reserves

Een uitgebreide toelichting op de financiële afwijkingen is in de programma’s van het jaarverslag opgenomen.

In deze paragraaf wordt in het kort de financiële positie van de gemeente weergegeven door te kijken naar de volgende onderdelen:
A. Weerstandsvermogen en weerstandsratio
B. Financieringspositie
C. Reservepositie

Het weerstandsvermogen geeft de financiële gezondheid van de gemeente weer. We drukken deze uit in een ratio. De uitkomst van de ratio moet in beginsel minimaal 1 zijn.

Op hoofdlijnen is het beeld als volgt:

De conclusie hieruit is dat de weerstandscapaciteit van voldoende omvang is om de gekwantificeerde risico’s te ondervangen. Er is ook ruimte voor het opvangen van onvoorziene risico’s.
Het structurele weerstandsvermogen is negatief (dus voordelig). Dit komt doordat het de impact van het risico van de herverdeling van het gemeentefonds. Dat is omvangrijker dan de som de overige structurele risico's.
We maken echter wel de kanttekening dat de COVID-19 crisis voor grote onzekerheid zorgt. Het is onduidelijk wat voor (financiële) effecten deze crisis heeft voor de toekomst. De huidige crisis en de ontwikkelingen noodzaken dat we moeten sturen met grote onzekerheid. We volgen daarom nauwgezet alle ontwikkelingen en gevolgen voor onze inwoners, bedrijven en instellingen. Uiteraard ook de gevolgen voor onze eigen begroting. We volgen kritisch alle landelijke ondersteuningsmaatregelen en bepalen welke aanvullende maatregelen noodzakelijk zijn.
Ten opzichte van de programmabegroting zijn er geen risico's vervallen.

De financieringspositie geeft de verhouding aan tussen beschikbare financieringsbronnen op langere termijn (reserves, voorzieningen en langlopende geldleningen) ten opzichte van de investeringen in vaste activa. Hiermee geeft het dus aan op welke manier de activa gefinancierd zijn.
De financieringspositie geeft aan dat er eind 2021 een financieringsoverschot is van afgerond € 30 miljoen. Hiervan kan het volgende overzicht worden gegeven:

De gemeente is in verhouding in totaal dus meer gefinancierd met langlopende middelen. Dit komt doordat we onze voorraad aan grondexploitaties ook grotendeels gefinancierd hebben met langlopende middelen. We zien in 2021 wel een afname van langlopende geldleningen van circa € 26 miljoen en zijn in 2021 dus relatief gezien meer gefinancierd met eigen vermogen. Voor meer informatie verwijzen we naar de toelichting op de balans.

De reservepositie geeft het volgende beeld:

De totale reservepositie is gestegen met ruim € 27 miljoen. De algemene reserve blijft op niveau. Rekening houdend met uitgestelde uitgaven en exclusief eventuele aanvullende corona-maatregelen komt het saldo van de algemene reserve uit op ongeveer € 24 miljoen. De norm bedraagt € 19 miljoen.
De stijging van de reservepositie komt vooral door een stijging van de bestemmingsreserves (die bedoeld zijn om te besteden!) en door het positieve jaarrekeningresultaat 2021.    
Bestemmingsreserves die zijn gestegen zijn de reserve Integraal voorzieningenbeleid, reserve stadscentrum, het investeringsfonds stadshart, reserve organisatieontwikkeling, reserve Lievekamp en de reserve afvalstoffenheffing.
De reserves die ingezet worden ter dekking van de begroting en voor afschrijvingslasten dalen conform eerdere besluitvorming. Voor meer informatie verwijzen we naar de toelichting op de balans, onderdeel reserves.

De paragraaf grondbeleid en het MPG bevatten de verantwoording van het grondbedrijf over het afgelopen jaar en geven inzicht in de prognose tot en met het jaar 2025.

Ontwikkeling boekwaarde
De boekwaarde van de grondexploitaties per 31 december 2021 is circa € 80 miljoen. Dit is inclusief het Osse aandeel van de boekwaarde van het intergemeentelijke project Heesch-West en inclusief beheercomplexen en immateriële vaste activa. Dit betekent ten opzichte van eind 2020 een geringe toename van € 0,4 miljoen. Deze boekwaarde bestaat uit gronden en uit kosten die we al gemaakt hebben voor diverse projecten.

Actuele prognose
De actuele prognose uit het MPG geeft het volgende totaalbeeld:

De verwachte winstnemingen over de jaren laten de volgende prognose zien (van vastgestelde grondexploitaties, excl. verliesvoorzieningen):

Uit deze overzichten valt op te maken dat we de komende jaren nog een toekomstige winst van circa € 18 miljoen verwachten. Winstnemingen gaan naar de ABR (algemene bedrijfsreserve grondbedrijf). De ABR dient namelijk als weerstandsvermogen. Als het weerstandsvermogen voldoet aan de eisen van de risico-analyse dan wordt het extra saldo besteed zoals besloten in de programmabegroting 2022-2025. In het hoofdstuk "strategische financiële verkenning ruimtelijke ambities is bepaald dat de (toekomstige) winsten uit het grondbedrijf ingezet wordt voor deze ruimtelijke ambities.

Reserves en voorzieningen grondbedrijf
De algemene bedrijfsreserve van het grondbedrijf (ABR) is bedoeld om risico’s af te dekken die zich binnen het grondbedrijf kunnen voordoen. Voor de bepaling van de risico’s maken we gebruik van de Monte-Carlomethode binnen het grondbedrijf. Hiermee bewerkstelligen we een eenduidig risicobeleid waarbij alle risico's van de grondexploitaties worden meegenomen In het volgende schema is een totaaloverzicht gegeven van de ontwikkeling van de ABR in 2021:

Op basis van een meerjarenprognose en de risicoanalyse is het verloop van de reserves en voorzieningen binnen het grondbedrijf als volgt:

De algemene bedrijfsreserve stijgt de komende jaren. De minimale omvang van deze reserve bedraagt € 4,4 miljoen in 2022 en stijgt naar circa € 5,3 miljoen in 2026. Het bedrag boven deze minimale ABR romen we af en zetten deze gelden in voor realisatie van ruimtelijke ambities (programmabegroting 2022-2025). In de programmabegroting 2022 is besloten om deze reserve met € 18,2 miljoen af te romen en in te zetten voor strategische aankopen, voor binnenstedelijke transformaties en voor bovenwijkse voorzieningen. Dit is verwerkt in bovenstaand overzicht. Op basis van de huidige prognoses is de afroming tussen 2023 en 2026 circa € 13 miljoen. Besluitvorming hierover vindt nog plaats.
In de voorziening exploitatieverliezen is het verwachte verlies van de grondexploitatie voor het Walkwartier opgenomen (ruim € 12,7 miljoen). Hierin zitten ook verliezen gekoppeld aan andere projecten.
Voor het project Heesch West is op basis van de regionaal vastgestelde grondexploitatie een verwacht verlies van € 13,1 miljoen afgedekt (in een voorziening). Daarnaast hebben we op basis van onze risicoanalyse een aanvullende risicoreserve van afgerond € 1,7 miljoen voor Heesch West gevormd.
Voor een specificatie verwijzen we naar het MPG, de paragraaf grondbeleid en de toelichting op de balans.

Het COVID-19 (Corona) virus heeft directe invloed gehad op de uitkomsten van de jaarrekening 2021. Op diverse beleidsterreinen hebben we extra gelden vanuit het Rijk ontvangen voor ondersteuningsmaatregelen en hebben we zelf extra kosten gemaakt voor ondersteuning. Een totaaloverzicht is zo goed mogelijk weergegeven in een apart hoofdstuk over de herstelagenda COVID-19. Daarnaast zien we directe effecten doordat bijvoorbeeld projecten/ evenementen zijn uitgesteld. COVID-19 zal ook meerjarig effecten hebben op de financiële positie van de gemeente. Er blijft sprake van grote onzekerheid. Voor ondersteuning sluiten we zo veel mogelijk aan bij de landelijke regelingen van het kabinet. Vervolgens kijken we naar provinciale regelingen en ook kijken we naar onze eigen rol. Uitgangspunt daarbij is dat we zo veel mogelijk het zorglandschap en economische/ maatschappelijke infrastructuur in stand houden. We willen een stabiele partner zijn, maar geen onverantwoorde wissel trekken op de toekomst. We volgen daarom nauwgezet alle ontwikkelingen en gevolgen voor onze inwoners, bedrijven en instellingen. Uiteraard ook de gevolgen voor onze eigen begroting. Naast COVID-19 crisis zien we ook grote onzekerheden door de oorlog in Oekraïne.

Samengevat zien we onzekere rijksinkomsten, een overspannen arbeidsmarkt en een overspannen woningmarkt, hoge inflatie, sterk gestegen bouwkosten en energiekosten als belangrijke ontwikkelingen die direct effect gaan hebben op onze financiële positie.

In de jaarrekening wordt voorgesteld om het positieve saldo van afgerond € 20,1 miljoen te bestemmen. We stellen voor om voor concrete projecten een bedrag van € 12,4 miljoen over te hevelen naar 2021 en te bestemmen voor de uitvoering van deze projecten en afronding van diverse projecten, voor COVID-19 compensatie en voor beleidsintensiveringen.
Voor het restant van € 7.747.639 stellen we voor om dit in de algemene reserve te storten. De algemene vrije reserve is bestemd voor de opvang van algemene risico's en fluctuaties in de rekeningresultaten. De norm voor de algemene reserve is 10% van de algemene uitkering. Dat komt neer op een bedrag van € 19 miljoen. De algemene reserve bedraagt per 31 december 2021 naar verwachting € 24,9 miljoen. Dit komt wel door uitgestelde uitgaven. We hebben hier voor komende periode nog onttrekkingen uit geraamd van afgerond € 1,1 miljoen.

De onafhankelijke accountant heeft op grond van artikel 213 van de Gemeentewet naast een getrouwheidsonderzoek ook een rechtmatigheidsonderzoek uitgevoerd naar de baten, lasten en balansmutaties. We hebben een goedkeurende verklaring ontvangen.