COVID-19: Financiële ondersteuningsmaatregelen en risico's
Inleiding
In dit hoofdstuk geven we een samenvatting van de herstelagenda zoals we deze in 2021 hebben vastgesteld. Er blijft sprake van grote onzekerheid. We volgen daarom nauwgezet alle ontwikkelingen en gevolgen voor onze inwoners, bedrijven en instellingen. Uiteraard ook de gevolgen voor onze eigen begroting.
We volgen kritisch alle landelijke ondersteuningsmaatregelen en bepalen welke aanvullende maatregelen noodzakelijk zijn. We hebben een goede algemene reserve. Tijdens het COVID-19 debat heeft de gemeenteraad via een motie besloten om deze reserve in te zetten om de COVID-19 schade te betalen.
In dit hoofdstuk geven we onze uitgangspunten weer voor ondersteuning en vatten onze herstelagenda samen. We laten een totaalbeeld zien van de financiële compensatie die we krijgen vanuit het Rijk en laten zien welke maatregelen we nemen voor ondersteuning.
Uitgangspunten voor ondersteuning
De COVID-19 crisis is groter dan wij als gemeente aankunnen. We zullen keuzes moeten maken. Ter ondersteuning van inwoners, bedrijven en instellingen sluiten we zo veel mogelijk aan bij de landelijke regelingen van het kabinet. Vervolgens kijken we naar provinciale regelingen, de banken en de branche-organisaties. Ook kijken we naar onze eigen rol. Bewust in deze volgorde. Primair staan wij aan de lat voor onze beleidstaken.
We hebben samen met de gemeenteraad de volgende criteria vastgesteld:
- We geven inkomenssteun aan mensen die dat nodig hebben, geen omzetsteun aan bedrijven, of sectoren
- Helpen verdienen
- Op naar werk
- We investeren in samenleven
- We investeren in zorgcontinuïteit
- We zijn en blijven een financieel gezonde organisatie.
Inkomenssteun wel, omzetsteun niet
We geven inkomenssteun aan mensen die dat nodig hebben. Werknemers, ondernemers, zzp-ers enzovoort. Bijstand, bijzondere bijstand en andere gemeentelijke instrumenten zijn daarvoor beschikbaar. Landelijke financiële steunregelingen voeren we met voorrang uit. We lobbyen waar mogelijk voor meer regelingen, langere termijnen, ruimere voorwaarden. Meer kunnen we niet doen. Het is niet onze rol om individuele bedrijven te behoeden van de ondergang. Evenmin kunnen we hele sectoren financieel redden. Hoe vervelend we dat ook vinden. Het is de rol van de markt. Het is ook niet betaalbaar.
Helpen verdienen
Het is vitaal voor de economie dat de getroffen sectoren door COVID-19 weer beter gaan draaien. We hebben met z’n allen de producten en diensten nodig. We hebben ook het werk en het inkomen dat er bij hoort nodig. We dragen op een aantal manieren bij aan herstel. We doen dat tijdelijk door bij te dragen aan lastenverlichting voor bedrijven. Denk aan het verlengen van betaaltermijnen of het kwijtschelden van bepaalde lasten. Maar dat is niet voldoende. We willen bedrijven vooral helpen verdienen. Ruimte voor ondernemerschap. Waar ondernemers anderen meekrijgen, zullen we welwillend meewerken aan ook vernieuwende of tijdelijke plannen. Denk verder onder andere aan: onze eigen investeringen en uitgaven naar voren halen, koop lokaal acties steunen, kennis verbinden. Maar ook: het ondernemingsklimaat versterken. Het mogelijk maken van grotere terrassen, drive-ins, extra standplaatsen, verkoop aan particulieren door groothandels, etc. Hiermee hebben we veel ondernemers kunnen steunen.
Op naar werk
Inkomenssteun is soms nodig, werk is beter. Bijdragen aan werkgelegenheid, maar zeker ook aan scholing en aan matching zijn belangrijk. Voor economische stabiliteit en draagkracht voor de gevolgen van de crisis. Voor inkomensvoorziening, lager zorggebruik maar zeker ook om zoveel mogelijk mensen weer mee te kunnen laten doen.
Samenleven mogelijk maken
Samenleven betekent onder andere kunnen sporten, ontmoeten, cultuur maken en van cultuur genieten. De inwoners, verenigingen en culturele ondernemers zorgen daar grotendeels zelf voor. Daar bouwen en vertrouwen we op. De gemeente subsidieert van oudsher een belangrijk deel van de sector. De hele sector krijgt klappen. De rijksmaatregelen lijken maar een deel daarvan op te vangen. De crisis gaat wellicht leiden tot het stoppen van sommige aanbieders. Misschien kunnen niet alle accommodaties en plannen die we er voor hadden behouden blijven. En misschien is het tijd om een aantal vernieuwingen door te voeren. Maar we staan samen met aanbieders, vrijwilligers en organisaties garant voor een essentieel niveau van maatschappelijke voorzieningen.
Basaal zorg- en welzijnslandschap
Beschikbaarheid van zorg- en welzijnsaanbod is vitaal. We hebben een morele en juridische verantwoordelijkheid. We investeren in behoud van diversiteit van zorgaanbieders zodat er voldoende aanbod blijft. Reisafstanden, keuzemogelijkheden, voorkeursaanbieders, het kan allemaal minder optimaal zijn. Maar beschikbaarheid van zorg- en welzijnsaanbod is noodzakelijk.
Financieel gezonde organisatie
We zijn en blijven een financieel gezonde organisatie.
- We zorgen voor sluitende begrotingen;
- We doen bij alle steunmaatregelen een check: korte termijn hulp (incident) moet niet leiden tot verplichtingen die op termijn niet vol te houden zijn.
Herstelagenda
Vanuit bovenstaande criteria kiezen we voor een herstel en versterkingspakket gericht op de volgende pijlers:
- Duurzaam investeren;
- Investeren in een sociaal sterke stad;
- Helpen verdienen.
Duurzaam investeren
Gezien de economische ontwikkeling spreken we niet meer van anticyclisch investeren. Wel houden we vast aan het uitgangspunt om duurzaam te investeren in de toekomst van onze stad en kernen. We houden daarbij vast aan onze topprioriteiten:
- Dynamisch stadscentrum;
- Voorzieningen voor ontmoeten, sport en cultuur;
- Bouwen voor de toekomst;
- Duurzaamheid.
Voor een nadere invulling hiervan verwijzen we naar de programmabegroting 2022-2025.
Investeren in een sociaal sterke stad
De COVID-19 heeft een grote sociaal en maatschappelijke impact op onze stad. Tegelijkertijd blijft het lastig in te schatten wat de diepere effecten zijn op het gebied van gezondheid, sociaal domein, verenigingsleven, cultuur, evenementen of voor ouderen, jongeren, zzp'ers etc. Naast onze inzet voor de ondersteuningsmaatregelen COVID-19 zetten we stevig in op het gebied van participatie, inkomensvoorziening, armoede en schulden. Natuurlijk voeren we daarvoor de landelijke regelingen uit en doen we er alles aan om in regionaal verband en lokale samenwerkingen extra advies en ondersteuning te bieden. We zetten daarbij in op de speerpunten:
- “van werk naar werk”
- “van bijstand naar werk”
- “van bijstand naar meedoen”.
Bij het versterken van een sociaal sterke stad hoort ook het initiatief van een lerende stad en investeringen in voorzieningen. We verwijzen graag naar de verschillende begrotingsprogramma's voor nadere uitwerking.
Helpen verdienen
Een belangrijke pijler voor ons als gemeente is ook ondernemers “helpen” verdienen. We vervullen hierbij vaak een randvoorwaardelijke rol. Ruimte voor ondernemerschap en ook het versterken van het ondernemingsklimaat. Helpen verdienen betekent dat je in de dienstverlening naar ondernemers toe meedenkt bij het zoeken naar mogelijkheden en aanjagen van transities. Uiteraard binnen de bestaande regelgeving met de nodige zorgvuldigheid. De gemeente stelt zich daarbij niet op als kredietverstrekker maar als mogelijkmaker, bijvoorbeeld bij de verruiming van terrassen en te bekijken hoe we evenementen toch kunnen laten plaatsvinden.
Door de grote transformatieopgaves rondom digitalisering, duurzaamheid, inclusiviteit en circulariteit onder de aandacht te brengen bij het bedrijfsleven en flexibel mee te denken over regelgeving en bedrijfshuisvesting zorgen we dat de ondernemers zoveel mogelijk kunnen blijven ondernemen en daarbij innovatief kunnen zijn.
Financiële compensatie vanuit het Rijk
Vanuit het Rijk ontvangen we compensatiepakketten. Dit omdat gemeenten ook veel geld extra uitgeven en ook inkomsten mislopen. We zetten deze rijksgelden zo goed mogelijk in voor onze compensatiemaatregelen.
Hierbij willen we ook opmerken dat er sprake is van grote diversiteit in de rijksregelingen. Een aantal regelingen zijn ter compensatie van maatschappelijke kosten (bijvoorbeeld de gelden voor maatschappelijke opvang en de gelden voor ons SW bedrijf), anderen zijn bedoeld als vergoeding voor extra kosten/ gemiste opbrengsten die we als gemeenten hebben gemaakt voor de uitvoering van regelingen. De bedragen in de tabellen lijken aanzienlijke bedragen echter we de meerjarige effecten van deze crisis zijn blijft lastig te voorspellen.
Het totale compensatiepakket ziet er als volgt uit:
Toelichting | Landelijk bedrag | Bedrag Jaar 2020 Oss | Bedrag Jaar 2021 Oss | Totaal voor |
|---|---|---|---|---|
Algemeen | ||||
Opschalingskorting: besloten is om deze bezuiniging voor gemeenten in de jaren 2020 en 2021 incidenteel te schrappen. Dit leidt tot hogere algemene uitkering. | € 70 miljoen in 2020 en € 160 miljoen in 2021. | € 353.000 | € 805.000 | € 1.158.000 |
2022: opschalingskorting geschrapt | € 1.420.000 | € 1.420.000 | ||
Compensatie gemiste inkomsten | ||||
Compensatie voor gemiste toeristenbelasting. | € 100 miljoen | € 57.000 | € 57.000 | |
Compensatie voor gemiste parkeerbelasting. | € 125 miljoen | € 307.000 | € 307.000 | |
Compensatie voor gemiste precariobelasting/ marktgelden en evenementenleges | € 20 miljoen | € 50.000 | € 50.000 | |
Reservering voor aanvullende compensatie. In de decembercirculaire is dit bedrag verhoogd tot € 250 miljoen. Uitkering na analyse van jaarrekeningen gemeenten. | € 250 miljoen, gereserveerd | pm | PM | pm |
Inkomstenderving 1e kwartaal 2021 | pm | pm | pm | |
Compensatie zorgkosten | ||||
Inhaalzorg en meerkosten Jeugdzorg | € 34,3 + € 26,2 miljoen | € 194.000 | € 148.000 | € 342.000 |
Inhaalzorg en meerkosten Wmo 2015 begeleiding | € 11,7 + € 20,8 miljoen | € 72.000 | € 128.000 | € 200.000 |
Afrekening continuiteit van zorg Wmo 2015 | € 20,4 miljoen | € 123.730 | € 123.730 | |
Inhaalzorg en meerkosten maatschappelijke opvang (gelden als centrumgemeente voor de regio) | € 98 + € 81 miljoen | € 828.847 | € 787.490 | € 1.616.337 |
Continuïteit van zorg beschermd wonen | € 5,6 + € 8 miljoen | € 61.669 | € 95.662 | € 157.331 |
Noodopvang kinderen met ouders cruciaal beroep. Deze opvang is zonder extra kosten ouders. Medio maart tot 1 juli. | € 23 miljoen | € 109.000 | € 109.000 | |
Compensatie inkomstenderving eigen bijdrage Wmo. Deze werd door SVB in die periode niet geïnd voor gemeenten. Maanden april en mei 2020. | € 18 miljoen | € 106.000 | € 106.000 | |
Compensatie quarantainekosten | € 4 miljoen | € 19.378 | € 19.378 | |
Extra begeleiding kwetsbare groepen (dagbesteding) | € 37 miljoen | € 223.000 | € 223.000 | |
Bestrijden eenzaamheid ouderen | € 36,5 miljoen | € 193.490 | € 193.490 | |
Voorschoolse voorziening peuters: in de periode van 16 maart tot en met 7 juni is de kinderopvang (gedeeltelijk) gesloten. Ouders/ verzorgers zijn in maart opgeroepen om de rekening voor de opvang te blijven betalen. Om de eigen bijdrage van de ouders/ verzorgers te vergoeden ontvangen we compensatie. | € 8,3 miljoen | € 42.000 | € 25.546 | € 67.546 |
Compensatie Werk & Inkomen | ||||
Vergoeding uitvoering Tijdelijke overbruggingsregeling zelfstandige ondernemers (TOZO) | € 2 miljard | € 16.170.078 | € 4.409.601 | € 20.579.679 |
Aanvullend pakket re-integratiekosten | € 39,3 miljoen in 2020 en € 88,4 miljoen in 2021 | € 130.452 | € 300.025 | € 430.477 |
Impuls re-integratie | € 48,3 miljoen | € 160.211 | € 160.211 | |
Gemeentelijke schuldenbeleid | € 15 miljoen in 2020 en € 30 miljoen in 2021 | € 75.019 | € 153.366 | € 228.385 |
Bijzondere bijstand | € 5 miljoen in 2020 en € 10 miljoen in 2021 | € 25.966 | € 53.083 | € 79.049 |
TONK: Tijdelijke Ondersteuning Noodzakelijke Kosten voor huishoudens die in ernstige problemen komen | Eerste fase 65 mln, tweede tranche 195 mln | € 1.316.608 | € 1.316.608 | |
Herorientatie zelfstandigen | € 33.134 | € 33.134 | ||
2022: aanvullend pakket re-integratiekosten | € 49.030 | € 49.030 | ||
2022: impuls re-integratie | € 144.489 | € 144.489 | ||
2022: schuldenbeleid | € 151.773 | € 151.773 | ||
2022: bijzondere bijstand | € 75.887 | € 75.887 | ||
Compensatie Jeugd | ||||
Compensatie voor organisaties zoals scouting en speeltuinen. | € 7,3 miljoen | € 37.000 | € 37.000 | |
Perspectief jeugd en jongeren: gerichte financiële impulsen om samen met jongeren, lokale organisaties en evenementensector kleinschalige activiteiten te programmeren. | € 21 miljoen in 2020 en € 19 miljoen in 2021 | € 194.000 | € 194.000 | |
Jongerenwerk Jeugd | € 14 miljoen | € 66.000 | € 66.000 | |
Mentale ondersteuning jeugd | € 11,5 miljoen | € 56.000 | € 56.000 | |
Activiteiten en ontmoeting jeugd | € 8 miljoen | € 39.000 | € 39.000 | |
Project Jeugd aan zet | € 10.000 | € 10.000 | ||
Compensatie sociale werkbedrijven | ||||
Verwachte tekorten bij SW bedrijven door (gedeeltelijke) sluiting en wegvallen opbrengsten. | € 90 miljoen | € 894.000 | € 894.000 | |
Idem voor de periode 1 juni tot en met 31 december 2021. | € 50 miljoen | € 497.000 | € 497.000 | |
Idem voor periode 1-1 tot en met 1-10 | € 45 miljoen | € 440.000 | € 440.000 | |
Compensatie Sport | ||||
Compensatie inkomstenderving kwijtschelden huren aan sportverenigingen. | € 90 miljoen | € 126.423 | € 126.423 | |
- voor de periode 4e kwartaal 2020. | € 60 miljoen | € 97.182 | € 97.182 | |
- voor de periode 1e kwartaal 2021 | € 50 miljoen | € 169.556 | € 169.556 | |
- voor de periode 2e kwartaal 2021 | € 66.285 | € 66.285 | ||
Zwembaden en ijsbanen (2020 en 1e helft 2021) | € 180 miljoen | € 343.391 | € 343.391 | |
Compensatie Cultuur | ||||
Overeind houden lokale en regionale cultuur sector (bibliotheek, muziekscholen, centra voor kunsten, musea, theater e.d. ) | € 60 miljoen | € 307.000 | € 254.000 | € 561.000 |
Idem, maar dan voor de periode 1 juni tot en met 31 december. | € 60 miljoen | € 304.000 | € 212.000 | € 516.000 |
Lokale culturele infrastructuur ondersteunen voor het jaar 2021 | € 150 miljoen | € 576.000 | € 576.000 | |
Ondersteuning lokale media. Verlenging tot eind 2020. Lokale media kunnen aanvraag doen bij dit steunfonds. Loopt niet via de gemeente. | € 24 miljoen | nvt | nvt | nvt |
Compensatie Ontmoeten | ||||
Compensatie voor extra uitgaven voor dorps- en buurthuizen (o.a. kwijtschelden huur, compensatie tegenvallende inkomsten etc.) | € 17 miljoen | € 83.000 | € 49.000 | € 132.000 |
Compensatie Overig | ||||
Compensatie voor extra toezicht en handhavingskosten | € 50 miljoen | € 229.000 | € 229.000 | |
Tijdelijke corona banen toezicht en handhaving | € 60 miljoen | loopt via aparte uitkering | ||
Compensatie voor hogere kosten afvalverwerking | € 28 miljoen | € 143.000 | € 143.000 | |
Compensatie voor extra kosten voor de organisatie van verkiezingen in 2021 | € 30 miljoen in 2020 en € 22 miljoen in 2021 | € 401.080 | € 401.080 | |
€ 21.299.744 | € 13.692.707 | € 34.992.451 |
Financiële ondersteuningsmaatregelen
Onderstaand een overzicht van financiële ondersteuningsmaatregelen:
Onderwerp | Toelichting | Bedrag |
|---|---|---|
Programma 1 Zorg en welzijn | ||
Doorbetaling aan aanbieders sociaal domein | Om de continuïteit van zorg landschap te bewaren, is besloten tot doorbetaling Wmo dienstverlening voor ZIN en doorbetaling PGB Wmo en Jeugd. Vanaf 1 juli hebben we de zorgaanbieders gevraagd de reguliere dienstverlening weer op te starten en betalen we weer alleen de geleverde zorg. | Voor de bedragen verwijzen we naar rijksuitkeringen. |
Doorbetaling regiotaxi | De gemeenschappelijke regeling betaalt:
| - |
Jeugd- en jongerenwerk | Extra subsidie aan jeugd- en jongerenorganisaties (31 organisaties) om coronaschade te compenseren (en om deze organisaties een steuntje in de rug te geven). | € 37.000 |
Programma 2 Werk, Inkomen en onderwijs | ||
Doorbetaling leerlingenvervoer | Uitgangspunt is (conform de richtlijn van de VNG):
Voor 2021 is de regeling uit 2020 voortgezet, waarbij de tarieven meebewegen met het vervoersvolume. Dit vindt nu plaats per gemeente. Met deze regeling zorgen we voor continuïteit van vervoer. | |
Uitvoeren TOZO- regeling | Uitvoering van landelijke regeling | € 20.579.679 |
Uitvoeren TONK | Uitvoeren regeling Tijdelijke Ondersteuning Noodzakelijke Kosten (TONK). Hierbij hebben we besloten om de beleidsregels te verruimen en de regeling te verlengen tot 1 oktober 2021. | € 1.316.608 |
Ventilatiesystemen onderwijs | Extra kosten voor aanpassing ventilatiesystemen. | € 125.000 |
Voor diverse beleidsterreinen hebben we extra rijksgelden gehad. Dit vertalen we naar uitvoering. Zie herstelagenda per programma. | ||
Programma 3 Ontmoeten, sport en cultuur | ||
Algemeen | Algemene uitspraken:
| |
Kwijtschelding huur voor amateurorganisaties sport & cultuur | We schelden de huur kwijt van de gemeentelijke accommodaties op het gebied van sport en cultuur voor:
| Zie toelichting |
Verlengen lening overeenkomsten diverse sport en cultuurinstellingen | We hebben besloten om:
Dit geldt voor alle instellingen en verenigingen die een lening bij de gemeente hebben afgesloten. | € 272.000 |
Professionele cultuur- en sportorganisaties | Onze professionele instellingen op het gebied van Sport, Cultuur en Ontmoeten geven we extra ondersteuning over het jaar 2020. | € 194.410 |
Wijk- en dorpshuizen |
| € 301.549 |
Kermis | We hebben in 2021 weer gekozen voor een kermis in afgeslankte vorm. Dit heeft in 2021 geleid tot extra nadeel. Het totale nadeel voor de kermis is € 144.000. | € 144.000 |
Ventilatiesystemen vastgoed | Extra kosten voor aanpassing ventilatiesystemen. | € 125.000 |
Programma 4 Dynamisch stadscentrum | ||
Belastingen | Voor compensatiemaatregelen op het gebied van reclamebelasting en precariobelasting wordt verwezen naar programma 11 Financieel solide | |
Parkeren | Voor compensatiemaatregelen op het gebied van parkeren wordt verwezen naar programma 7 Mobiliteit | |
Programma 5 Zuinig op ons klimaat | ||
Bedrijfsafval voor ondernemers | We hanteren dezelfde aanpak als in ’s-Hertogenbosch, omdat we samen met hen in de regio het bedrijfsafval doen. Concreet kan het contract (abonnement) op verzoek om gezet worden naar lediging op afroep: op deze manier blijft de container wel staan (wordt de beperkte huur ervan wel doorbelast), maar worden de ledigingskosten tijdelijk stilgezet. | |
Programma 6 Vitale economie | ||
Uitstel betaling pacht-overeenkomsten | Voor pachtovereenkomsten hebben we in 2020 gewerkt met een verlengde betalingstermijn van 90 dagen. | - |
Markten |
Vervolgens betalen kooplieden marktgelden alleen op de momenten dat ze op de markt mogen staan. | Gemiste opbrengst circa € 28.000 in 2020 en € 30.000 in 2021 |
Programma 7 Mobiliteit | ||
Handhaving centrum/ |
Op gebied van parkeren hadden we in 2020 een financieel nadeel (circa € 175.000 per maand). | € 980.000 |
Parkeren | Besloten is om parkeren op het Jurgensplein het eerste uur gratis te maken tijdens de periode van Click & Collect in de lockdown. | Kosten circa € 7.000 per week |
Maasveren | Extra eenmalige bijdrage in verband met omzetverlies in het jaar 2020. | € 95.260 |
Programma 11 Financieel solide | ||
Uitstel van betaling |
| - |
Betaling van rekeningen door gemeente | Facturen worden z.s.m. betaald (streven binnen 15 dagen). Dit is in 2021 ook gerealiseerd. | - |
Uitstel belastingen |
Hierna is e.e.a. weer opgestart. Er wordt coulant omgegaan met verzoeken om betaalregelingen. | - |
Uitstel van betaling verbeurde dwangsommen VTH | We hebben uitstel van betaling verleend van in te vorderen dwangsommen tot 1 augustus 2020. Daarna afhankelijk van de situatie rondom COVID-19 en de gevolgen daarvan met maatwerk bepalen hoe de betaling kan worden voldaan. Vanaf oktober 2020 is invordering weer opgestart (zie eerder). | - |
Precariobelasting | Besloten is om voor terrassen en uitstallingen voor het gehele jaar 2020 geen precariobelasting te innen. | € 52.000 in 2020 |
Besloten is om voor de periode tot 1 januari 2022 verruiming van terrassen toe te staan. | € 43.000 in 2021 | |
Reclamebelasting | Besloten is om in 2021 geen reclamebelasting te innen. En daarbij de bijdrage aan CMO wel regulier te betalen. | € 210.000 in 2021 |